روانشناسی اسلامی چیست؟ (اصول روانشناسی اسلامی)

روانشناسی اسلامی (islamic psychology) عبارت است از مطالعه "خود" (نفس) یا "روان". روانشناسی اسلامی ترکیبی از یک علم غربی به نام روانشناسی و مفاهیم و اصول دین اسلام و دانشمندان آن است. در این مطلب سایت روانشناسی روان خند به بررسی تعریف روانشناسی اسلامی از دید علمی و تاریخی می پردازیم.

منبع : روانشناسی اسلامی چیست؟ (اصول روانشناسی اسلامی)

تعریف روانشناسی اسلامی چیست؟

همراه باشید با سایت روان خند در پاسخ به این سوال که روانشناسی اسلامی چیست و از کجا شروع شده است؟

در دیدگاه اسلامی مفاهیمی است که در اشکال غربی رشته روانشناسی گنجانده نشده است، مثل تأثیرات غیب، تأثیر سرنوشت، نوسان شیطان و گنجاندن روح.

همچنین روانشناسی اسلامی موضوعات مربوط به روانشناسی با آموزه های اسلامی، تاریخ، ارزش‌ها و عقاید را به عنوان اساس علم اعصاب، فلسفه ذهن، روانپزشکی، دارو و درمان خطاب می‌کند.

روانشناسی به عنوان مطالعه‌ ای علمی ذهن انسان، کارکردها و الگوهای آن و فرآیندهای تفکر و ادراکات و چگونگی تأثیر آن بر رفتار یا تأثیر شخصیت خاص بر رفتار و به طور کلی حالت ذهنی صحبت می کند.

ادغام مفاهیم اسلامی با رشته روانشناسی

هنگامی که اسلام به روانشناسی پیوست و در یک مطالعه دانشگاهی قرار گرفت؛ این نکته مورد توجه قرار گرفت که چگونه جامعه مسلمان می‌تواند سلامت روانی، اثرات، علل و راه‌های بازیابی را نادیده بگیرد؟

برخی ممکن است بگویند که این بخشی از زندگی روزمره است و فقط باید با آن روبرو شد.

برخی ممکن است بگویند که مشکلات باید بین خود و رابطه شما با خدا بماند، دیگران ممکن است تاثیر کلاسیک – جن را در نظر بگیرند، در حالی که برخی دیگر ممکن است بگویند این چیز جدیدی است ، و قبلا مورد توجه قرار نگرفته است.

با این حال، اگر ما به تاریخ غنی اسلامی خود نگاهی بیندازیم، تعجب خواهید کرد که "تمدن چگونه روی زمین پیشرفت کرد  هنگامی که تاثیرات بنیادی فراموش شدند و ارزش‌های ما به عقب برگشت؟" 

شروع تاریخچه روانشناسی

تاریخ روانشناسی از یونانیان باستان آغاز شد، اما این همان چیزی است که علمای خاورمیانه در آن زمان در خانه‌های دانش خود به آن می پرداختند و با خرد روانشناسی را شکل داده و بعدا در اولین دوره رنسانس، اروپا را تحت تأثیر قرار داد.

دانشمندان یونانیان اصطلاحی برای "روانشناسی" نداشتند و خود را به عنوان روانشناس طبقه بندی نمی کردند.

بلکه آنها به روشی عملی و نه فقط نظریه پردازی، به دنبال راههای درمانی، شفابخشی و تعادل بدن بودند و به آن نزدیک شدند.

در حالی که بسیاری از دانشمندان مسلمان در مطالعه روانشناسی اسلامی مشارکت داشتند، آثار دیگران به دلیل جابه جایی و زمان از دست رفت.

چند نام وجود دارد که باید به اهمیت آنها در روانشناسی اسلامی اشاره کرد.

افراد برجسته در تاریخ روانشناسی اسلامی

خب در این بخش مقاله سایت روان خند به بررسی مهم ترین افراد در تاریخچه روانشناسی اسلامی میپردازیم که البته برای ایرانی ها مایه مباهات بسیار است.

1- ابوعلی سینا (ابن سینا) و روانشناسی اسلامی

ابن‌ سینا (۹۸۱ - ۱۰۳۷) تاثیر زیادی بر تاریخ روانشناسی اسلامی داشته‌ و از عقاید فلاسفه یونان ایده گرفت و آنها را با اصول اسلامی تطبیق داد.

او با ایده ارسطو شروع کرد که انسانها دارای سه نوع روح

1. رویشی
2. حیوانی
3. و عقلانی

هستند.

دو مورد اول انسان را به زمین متصل می کنند و روح عقلانی آنها را به خدا متصل می کند.

به همین ترتیب، روانشناسی اسلامی ابن‌ سینا پیشنهاد کرد که پنج حسی که با حیوانات تقسیم شده‌اند، به زمین متصل شده‌اند.

او معتقد بود که این توانایی باعث می‌شود که انسانیت ارتباطی منحصر به فردی با خداوند داشته باشد.

ابن سینا کوشید تا توانایی های ذهنی خاص را به قسمت های خاصی از مغز نسبت دهد، اما ممنوعیت اسلامی از کالبد شکافی او را از جمع‌ آوری شواهد نظری برای حمایت از نظریه‌های خود منع کرد

همچنین ابن سینا پیشنهاد کرد که انسانها برای تکمیل حواس بیرونی هفت حس درونی دارند.

در تاریخ طولانی روانشناسی اسلامی این نخستین تلاش برای درک چگونگی عملکرد ذهن و استدلال بود.

هفت حس درونی انسان ها در روانشناسی اسلامی ابن سینا:

1. حس مشترک: این حس اطلاعاتی را کسب می کند که توسط حواس خارجی جمع آوری می شود.
2. تخیل: این حس، اطلاعات جمع‌آوری‌شده توسط عقل را به یاد می‌آورد.
3. تخیل مرکب حیوانات: این حس به همه حیوانات امکان می دهد که از چه چیزی باید دوری کنند و باید در محیط طبیعی خود به دنبال چه چیزی باشند.
4. تخیل انسانی مرکب: این حس به انسان کمک می کند تا در دنیای پیرامون خود بیاموزد که از چه چیزهایی دوری کند و به دنبال چه چیزی بگردد.
5. قدرت برآوردکننده: توانایی ایجاد قضاوت ذاتی در مورد محیط اطراف و تعیین اینکه چه چیزی خطرناک است و چه چیزی مفید است. برای مثال، یک ترس ذاتی و غریزی از شکارچیان در این حس قرار می‌گیرد.
6. حافظه: حافظه مسئول به خاطر سپردن همه اطلاعات ارائه ‌شده توسط حواس دیگر است.
7. پردازش: این توانایی استفاده از همه اطلاعات است و از هفت حس داخلی بالاتر است.

پیشنهاد می کنیم مطلب روانشناس کیست را در سایت روانشناسی روان خند حتما مطالعه کنید.

2- روانشناسی و اخلاق اسلامی رازی

محمد زکریای رازی (۸۶۴ - ۹۳۰)که به عنوان رازی یا Muhammad ibn Zakariya al-Razi در غرب شناخته می‌شود یکی از رهبران بزرگ اسلامی است که در بسیاری از زمینه‌ها مشارکت داشته‌ است.

علاوه بر کارهای زیاد خود در زمینه های دیگر، رازی مشاهدات جالبی را در مورد ذهن انسان انجام داد.

او در کتاب خود، طب ال فونون، برخی فرضیه ها را در مورد شرایط عاطفی انسان بیان کرد و برای درمان آنها پیشنهاداتی ارائه کرد.

 3- غزالی، روانشناسی اسلامی و عرفان

رویکرد واقع گرایانه علمای مسلمان نسبت به بیماری‌ های روانی ادامه داشت و آنها پیشرو در ایجاد بیمارستان ها و درمانگاه هایی بودند که به تحقیقات و شفابخشی اختصاص داده شده بودند.

این عالم بزرگ و عارف صوفی، غزالی (1058 - 1111 ق) کتاب ایهیا را نوشت، که خاطر نشان می کرد کودکان به طور طبیعی خود محورند.

روانشناسی اسلامی او پیشنهاد کرد که خواسته های کودکان به ندرت عواقبی برای دیگران دارد.

همچنین غزالی معتقد بود که ترس آموختنی است، یا به کودکان آموزش داده می شود و یا از طریق تجربیات منفی حاصل می شوند.

همانطور که در سایت روان خند مشاهده کردید در تاریخ روانشناسی اسلامی دانشمندان ایرانی نقش بسیار برجسته ای داشتند و تاثیرات بر ان گذاشتند.

پس انواع روانشناسی که ما امروزه از آن استفاده می کنیم (به خصوص در کشورها مسلمان) تماما غربی نبوده و آموزه های اسلامی بسیاری در آن مشاهده می شود.

منبع : روانشناسی اسلامی چیست؟ (اصول روانشناسی اسلامی)